«Able Archer 83» ο «ικανός τοξότης» και ο «πόλεμος των άστρων»

Τον Νοέμβριο του 1983, ο κόσμος έφθασε μια ανάσα από τον απόλυτο πυρηνικό όλεθρο και μάλιστα κατά λάθος. Αιτία ήταν κάτι που θα οδηγούσε σε γενικευμένο πυρηνικό πόλεμο . Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ο Ρόναλντ Ρήγκαν, πρωθυπουργός της Αγγλίας η Μάρκαρετ Θάτσερ και Γενικός Γραμματέας της Σοβιετικής ηγεσίας ο Γιούρι Αντρόπωφ.

Ο Ρήγκαν κατεχόταν από έναν υστερικό αντικομμουνισμό και αντισοβιετισμό, συνοδευμένο από έναν παράλογο φόβο για τις προθέσεις των μεγάλων του αντιπάλων. Στις επίσημες ομιλίες του, ο καουμπόης του Χόλυγουντ που έγινε Πρόεδρος της Αμερικανικής υπερδύναμης ονόμαζε τη Σοβιετική Ένωση «αυτοκρατορία του κακού» και είχε αυξήσει κατά 40% τους εξοπλισμούς σε σχέση με τον προκάτοχο του Τζίμι Κάρτερ.

Ο Γιούρι Αντρόπωφ ανέβηκε στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης μετά από πολλά χρόνια υπηρεσίας του στην ηγεσία της ΚαΓκεΜπε και είχε αναπτύξει ένα πολύπλοκο σύστημα πληροφοριών των μυστικών υπηρεσιών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το περιβόητο RYAN, που στηριζόταν στη βεβαιότητα ότι η Δύση ετοιμαζόταν για αιφνιδιαστική πυρηνική επίθεση. Σκοπός του RYAN ήταν να αντιληφθούν οι Σοβιετικοί την πρόθεση της επίθεσης πριν εκδηλωθεί, για να προλάβουν να πατήσουν πρώτοι το κουμπί των διηπειρωτικών πυρηνικών πυραύλων.

Όλο αυτό το διεθνές σκηνικό ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο. Οι Αμερικανοί βλέποντας τους Σοβιετικούς να πολεμούν στο Αφγανιστάν και να έχουν καταρρίψει το Κορεάτικο τζάμπο- στο αεροσκάφος αυτό επέβαιναν συνολικά 269 άτομα, εκ των οποίων, 23 ήταν μέλη του πληρώματος και τα υπόλοιπα 246 επιβάτες, μεταξύ των οποίων ένα μέλος του Κογκρέσου των ΗΠΑ, ο γερουσιαστής Λώρενς ΜακΝτόναλντ-πίστευαν ότι βρίσκονται μπροστά σε μια συστηματική, καλά σχεδιασμένη και κατά βάση αποτελεσματική κομμουνιστική επέκταση. Οι Σοβιετικοί ήταν βέβαιοι ότι ο Ρήγκαν θα τους χτυπούσε και ένιωθαν ανυπεράσπιστοι εξ’ αιτίας του συστήματος «πόλεμος των άστρων» που χρηματοδοτούσε ο Αμερικανός Πρόεδρος. Η παγκόσμια ειρήνη κρεμόταν από μια κλωστή εξ’ αιτίας εκατέρωθεν παρανοήσεων, καθώς ο «πόλεμος των άστρων» (μάλλον δεν) ήταν κάτι ουτοπικό, ενώ η Σοβιετική Ένωση περνούσε ήδη βαθιά οικονομική κρίση εξαντλημένη από τους εξοπλισμούς. Όμως κανένας δεν ήξερε την πραγματική κατάσταση του άλλου και τα δύο συστήματα αυτοτροφοδοτούσαν τους φόβους και την υστερία τους, φέρνοντας τα πράγματα στο αμήν.

Τον Νοέμβριο του 1983, πραγματοποιήθηκε μια άσκηση του ΝΑΤΟ με την επωνυμία «ικανός τοξότης» στην οποία πήραν μέρος 40.000 στρατιώτες. Το υποθετικό σενάριο προέβλεπε επέμβαση του Κόκκινου Στρατού στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, και ανάσχεση του από το ΝΑΤΟ. Οι Σοβιετικοί,  εξέλαβαν την άσκηση ως προκάλυμμα για το επερχόμενο πυρηνικό χτύπημα.

Χτύπησαν κόκκινο συναγερμό, ανέπτυξαν τα πυρηνικά τους υποβρύχια και απογείωσαν τα αεροπλάνα τους με τους πυραύλους έτοιμα να χτυπήσουν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Κι ενώ η Δύση έκανε μια απλή άσκηση, οι Σοβιετικοί ήταν με το δάκτυλο πάνω από το κουμπί που θα εξαπέλυε τον πυρηνικό πόλεμο.

Το ΝΑΤΟ σταμάτησε την άσκηση και ενημέρωσαν την Μόσχα.
Μετά από εικοσιτέσσερις δραματικές ώρες στο κέντρο επιχειρήσεων στη Μόσχα, οι Σοβιετικοί κατάλαβαν ότι το δυτικό χτύπημα αναβλήθηκε και χαλάρωσαν. Οι δυτικοί αντιλήφθηκαν ότι οι Σοβιετικοί ανησύχησαν εξ’ αιτίας της κινητοποίησης των δυνάμεων τους, χρειάστηκαν όμως δυο χρόνια για να κατανοήσουν πόσο κοντά σε πυρηνικό χτύπημα έφθασε ο πλανήτης. Όταν το 1985, ο Όλεγκ Γκορντιέφσκι, που ήταν επικεφαλής της ΓκαΓκε Μπε στο Λονδίνο αυτομόλησε στη δύση, έδωσε στην Θάτσερ και στον Ρήγκαν την πλήρη εικόνα της κρίσης.

Κατά πληροφορίες η Θάτσερ τρόμαξε, γιατί κατάλαβε για πρώτη φορά ότι απλά παιχνίδια των δυτικών θα μπορούσαν να εξωθήσουν τους Σοβιετικούς στα άκρα. Ο Ρήγκαν δεν κατάλαβε τίποτα. Φαίνεται πάντως ότι αυτή η κρίση που επιβεβαιώθηκε πλήρως από τα έγγραφα που εξετάστηκαν μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, συνέβαλε αποφασιστικά στη μείωση της διεθνούς έντασης μετά το 1985.

Επεξεργασία κειμένου του Δημήτρη Καμπουράκη, από τη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.και στο  Όψιμο ρίγος Ψυχρού Πολέμου

Για όσους δεν κατάλαβαν, οι Ρώσσοι για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες έσωσαν τον πλανήτη μας. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1983 ο Πετρόφ ασκώντας χρέη παρατηρητή στο κέντρο διοίκησης για την έγκαιρη προειδοποίηση πυρηνικής επίθεσης, είδε το σύστημα να του αναφέρει πως συνολικά 7 πύραυλοι εκτοξεύθηκαν από τις ΗΠΑ και κατευθύνονταν προς τη Σοβιετική Ένωση. Ο Πετρόφ παρέμεινε ψύχραιμος και αξιολογώντας την κατάσταση, αποφάσισε προς επρόκειτο για σφάλμα του συστήματος και δεν μεταβίβασε τον συναγερμό στους προϊσταμένους του κάτι που θα οδηγούσε σε γενικευμένο πυρηνικό πόλεμο.