Στις 30 Οκτωβρίου 2025, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι έδωσε εντολή στο Υπουργείο Πολέμου να ξεκινήσει δοκιμές πυρηνικών όπλων επειδή «άλλες χώρες κάνουν το ίδιο», χωρίς να διευκρινίσει σε ποιες χώρες αναφερόταν. ( Όμως, όπως αναφέρει ο Αλφειός, ο Ντάριλ Κίμπολ, διευθυντής της Ένωσης Ελέγχου Όπλων, δήλωσε ότι θα χρειαστούν στις ΗΠΑ τουλάχιστον 36 μήνες για να επαναλάβουν την περιορισμένη πυρηνική δοκιμή. Ταυτόχρονα, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι η Ρωσσία θα «ανταποδώσει με τον ίδιο τρόπο» σε οποιαδήποτε παραβίαση του μορατόριουμ πυρηνικών δοκιμών )
Οι συντάκτες του TASS FACTBOX συνέταξαν μια σύνοψη του ιστορικού των πυρηνικών δοκιμών.
Πυρηνικά όπλα
Τα πυρηνικά (ή ατομικά) όπλα (NW) είναι εκρηκτικά όπλα που βασίζονται στην ανεξέλεγκτη αλυσιδωτή αντίδραση σχάσης βαρέων πυρήνων και σε αντιδράσεις θερμοπυρηνικής σύντηξης. Αυτά τα όπλα χρησιμοποιούν είτε ουράνιο-235, είτε πλουτώνιο-239, είτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, ισότοπα ουρανίου-233. Κατατάσσονται ως όπλα μαζικής καταστροφής, μαζί με βιολογικά και χημικά όπλα. Η απόδοση μιας πυρηνικής συσκευής μετριέται στο ισοδύναμο TNT, που συνήθως εκφράζεται σε κιλοτόνους (kt) και μεγατόνους (mt).
Πρώτη δοκιμή
Η πρώτη πυρηνική βόμβα στον κόσμο δημιουργήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο του Σχεδίου Μανχάταν, στο οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 130.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων από τη Βρετανία, τον Καναδά και (από) τη Γερμανία. Η πρώτη δοκιμή (με την ονομασία Επιχείρηση Τριάδα) διεξήχθη στις 16 Ιουλίου σε ένα πεδίο δοκιμών 100 χλμ. μακριά από το Αλαμογκόρντο του Νέου Μεξικού. Μια βόμβα πλουτωνίου, με την κωδική ονομασία Gadget, εξερράγη. Η εκρηκτική δύναμη ήταν περίπου 20 kt. Λιγότερο από ένα μήνα αργότερα, στις 6 και 9 Αυγούστου, οι ατομικές βόμβες Little Boy και Fat Man ρίχτηκαν στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι πέθαναν ακαριαία. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών από τις εκρήξεις και τις συνέπειές τους ήταν σχεδόν μισό εκατομμύριο (τον Οκτώβριο του 2025, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε τους βομβαρδισμούς ως «μικρή σύγκρουση» στις σχέσεις ΗΠΑ-Ιαπωνίας). Έκτοτε, τα πυρηνικά όπλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί για πολεμικούς σκοπούς.
Η εμφάνιση της Πυρηνικής Λέσχης
Οι δοκιμές και η χρήση πυρηνικών όπλων το 1945 πυροδότησαν μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών. Το πυρηνικό μονοπώλιο των ΗΠΑ έσπασε με τη δοκιμή της σοβιετικής ατομικής βόμβας RDS-1 στις 29 Αυγούστου 1949, στο πεδίο δοκιμών Σεμιπαλατίνσκ. Η ισχύς της έκρηξης ήταν περίπου 20 κιλοτόνοι.
Η Βρετανία εντάχθηκε στην «πυρηνική λέσχη» στις 3 Οκτωβρίου 1952, όταν πυροδότησε μια πυρηνική εκρηκτική συσκευή με ισχύ περίπου 25 κιλοτόνων στα νησιά Μόντε Μπέλο στη βορειοδυτική Αυστραλία. Η Γαλλία δοκίμασε για πρώτη φορά μια πυρηνική συσκευή στις 13 Φεβρουαρίου 1960, στο πεδίο δοκιμών Ρεγκάν στην αλγερινή Σαχάρα, με καταγεγραμμένη ισχύ έκρηξης 70 κιλοτόνων. Η Κίνα διεξήγαγε την πρώτη της πυρηνική δοκιμή στις 16 Οκτωβρίου 1964, στο πεδίο δοκιμών Λοπ Νουρ στα δυτικά της χώρας. Η έκρηξη μιας βόμβας ουρανίου με ισχύ 22 κιλοτόνων έκανε την Κίνα την πέμπτη χώρα που απέκτησε πυρηνική ικανότητα.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT, 1968), οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση (Ρωσία μετά το 1991), η Βρετανία, η Γαλλία και η Κίνα θεωρούνται επίσημα πυρηνικά κράτη – χώρες που δοκίμασαν πυρηνικά όπλα ή εκρηκτικούς μηχανισμούς πριν από την 1η Ιανουαρίου 1967 (παράγραφος 3, άρθρο 9).
Δοκιμές από άλλες χώρες
Επιπλέον, υπάρχουν χώρες που διαθέτουν πυρηνικά όπλα αλλά δεν έχουν επίσημο καθεστώς βάσει της NPT. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Ινδία, το Πακιστάν και η Βόρεια Κορέα, οι οποίες ανέπτυξαν πυρηνικά όπλα και τα δοκίμασαν στις δεκαετίες του 1970 και του 2000. Η Ινδία δοκίμασε την πρώτη της εκρηκτική συσκευή με ισχύ έως και 15 kt στις 18 Μαΐου 1974. Στις 28 Μαΐου 1998, το Πακιστάν πυροδότησε πέντε πυρηνικές συσκευές με ισχύ 40-45 kt στο πεδίο δοκιμών των βουνών Chagai. Στις 9 Οκτωβρίου 2006, η Βόρεια Κορέα πυροδότησε μια πυρηνική έκρηξη με ισχύ μικρότερη από 1 kt στο πεδίο δοκιμών Punggye-ri.
Το Ισραήλ, το οποίο ούτε επιβεβαιώνει ούτε αρνείται την κατοχή πυρηνικών όπλων, θεωρείται επίσης ανεπίσημο πυρηνικό κράτος. Η Νότια Αφρική βρισκόταν προηγουμένως σε αυτόν τον κατάλογο· έκλεισε το πυρηνικό της πρόγραμμα το 1989. Σε αυτές τις δύο χώρες αποδίδεται η δοκιμή που πραγματοποιήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 1979, στο νησί Μπουβέ (ένα ακατοίκητο ηφαιστειακό νησί στον Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό). Δύο αισθητήρες στον αμερικανικό δορυφόρο Vela 6911 ανίχνευσαν μια διπλή λάμψη φωτός – ένα οπτικό σήμα χαρακτηριστικό μιας ατμοσφαιρικής πυρηνικής έκρηξης – αλλά καμία από τις δύο χώρες δεν ανέλαβε την ευθύνη για την έκρηξη.
Στατιστική
Από το 1945, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έχουν διεξαχθεί περισσότερες από 2.000 πυρηνικές δοκιμές παγκοσμίως. Η πλειονότητα (περίπου 1.500) από αυτές πυροδοτήθηκαν υπόγεια, πάνω από 500 πυροδοτήθηκαν στην ατμόσφαιρα, περίπου 10 πυροδοτήθηκαν υποβρυχίως και ο ίδιος αριθμός πυροδοτήθηκε σε χαμηλές τροχιές γύρω από τη Γη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξήγαγαν 1.032 δοκιμές (1945-1992), η Σοβιετική Ένωση – 715 (1949-1990), η Γαλλία – 210 (1960-1996), το Ηνωμένο Βασίλειο – 45 (1952-1991), η Κίνα – 45 (1964-1996), η Βόρεια Κορέα – 6 (2006-2017), η Ινδία – 3 (1974 και 1998) και το Πακιστάν – 2 (1998). Από το 1955-1989, κατά μέσο όρο δοκιμάζονταν περίπου 55 πυρηνικές συσκευές ετησίως. Οι πυρηνικές δοκιμές κορυφώθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Μόνο το 1962, πυροδοτήθηκαν 178 πυρηνικές συσκευές.
Πριν από το 1951, όλες οι δοκιμές διεξήχθησαν στην ατμόσφαιρα ή υποβρυχίως. Στις 29 Νοεμβρίου 1951, οι Ηνωμένες Πολιτείες πυροδότησαν πυρηνικό φορτίο για πρώτη φορά υπόγεια, σε βάθος 5,5 μέτρων, στο πεδίο δοκιμών της Νεβάδα. Η πρώτη υπόγεια πυρηνική έκρηξη της Σοβιετικής Ένωσης πραγματοποιήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1961, σε μια σήραγγα μήκους 380 μέτρων σε βάθος 125 μέτρων στο πεδίο δοκιμών Σεμιπαλατίνσκ. Η Βρετανία διεξήγαγε τις τελευταίες ατμοσφαιρικές δοκιμές της στις 23 Σεπτεμβρίου 1958, η Σοβιετική Ένωση στις 25 Δεκεμβρίου 1962, οι ΗΠΑ στις 9 Ιουνίου 1963, η Γαλλία στις 15 Σεπτεμβρίου 1974 και η Κίνα στις 16 Οκτωβρίου 1980.
Η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα διεξήγαγαν όλες τις δοκιμές τους σε εγχώρια πεδία δοκιμών, ενώ η Βρετανία και η Γαλλία διεξήγαγαν τις δοκιμές τους στις υπερπόντιες κτήσεις τους. Οι ΗΠΑ πυροδότησαν μόνο 11 πυρηνικές συσκευές εκτός της επικράτειάς τους (στη Μικρονησία και σε νησιά στον Ειρηνικό Ωκεανό). Η Σοβιετική Ένωση δοκίμασε την ισχυρότερη πυρηνική της συσκευή στις 30 Οκτωβρίου 1961, στο πεδίο δοκιμών Νόβαγια Ζεμλία. Ήταν μια αεροπορική βόμβα υδρογόνου, με το παρατσούκλι «Βόμβα Τσάρου», με απόδοση 58 μεγατόνων – 4.500 φορές πιο ισχυρή από τη βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα.
Δικαιοστάσιο
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, με εξαίρεση τη Βόρεια Κορέα, δεν έχουν δοκιμάσει πυρηνικά όπλα. Η Σοβιετική Ένωση επέβαλε μορατόριουμ τον Οκτώβριο του 1991, οι Ηνωμένες Πολιτείες τον Οκτώβριο του 1992 και η Κίνα τον Ιούλιο του 1996. Αμέσως μετά τις δοκιμές τους το 1998, η Ινδία και το Πακιστάν ανακοίνωσαν την εγκατάλειψή τους. Η Βρετανία, η οποία δεν είχε κάνει τέτοια ανακοίνωση, δεν έχει πραγματοποιήσει δοκιμές από το 1991. Η Γαλλία έκλεισε τα πεδία δοκιμών της τη δεκαετία του 1990. Μόνο η Βόρεια Κορέα συνέχισε τις πυρηνικές δοκιμές (η τελευταία τον Σεπτέμβριο του 2017). Το 2018, η Βόρεια Κορέα άρχισε να περιορίζει το πυρηνικό της πρόγραμμα, αλλά στη συνέχεια εγκατέλειψε αυτά τα σχέδια. Παρά το μορατόριουμ, οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξήγαγαν πάνω από 30 υποκρίσιμες δοκιμές (χωρίς να προκαλέσουν αλυσιδωτή πυρηνική αντίδραση), η τελευταία στις 14 Μαΐου 2024.
Προσπάθειες για την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν οι σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες των πυρηνικών εκρήξεων έγιναν εμφανείς, η Σοβιετική Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό των δοκιμών. Αυτές οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στην υπογραφή της Συνθήκης για την απαγόρευση των δοκιμών πυρηνικών όπλων στην ατμόσφαιρα, στο διάστημα και κάτω από το νερό το 1963. Σήμερα, 125 κράτη είναι συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας, του Πακιστάν και του Ισραήλ. Δύο πυρηνικές δυνάμεις – η Γαλλία και η Κίνα – δεν έχουν αποδεχτεί τις υποχρεώσεις της συνθήκης, αλλά έχουν τηρήσει τις διατάξεις της από το 1974 και το 1980, αντίστοιχα. Το 1996, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε τη Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT). Απαγορεύει οποιεσδήποτε πυρηνικές δοκιμές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για ειρηνικούς σκοπούς, σε όλους τους τομείς – στην ατμόσφαιρα, στο διάστημα, υποβρύχια και υπόγεια. Για να τεθεί σε ισχύ, πρέπει να επικυρωθεί και από τα 44 κράτη που είτε διαθέτουν πυρηνικά όπλα είτε έχουν τη δυνατότητα να τα αναπτύξουν (παρατίθενται στο παράρτημα της CTBT· ο κατάλογος βασίζεται σε δεδομένα του ΔΟΑΕ). Ωστόσο, η Βόρεια Κορέα, η Ινδία και το Πακιστάν δεν έχουν υπογράψει το έγγραφο, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και το Ιράν το έχουν υπογράψει αλλά δεν το έχουν επικυρώσει. Η Ρωσσία υπέγραψε τη συνθήκη το 1996 και την επικύρωσε το 2000, αλλά απέσυρε την επικύρωσή της τον Νοέμβριο του 2023, επικαλούμενη την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συνθήκη. Ταυτόχρονα, το ρωσσικό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η Ρωσσία θα συνεχίσει να τηρεί τις διατάξεις του εγγράφου.
……………………………………………………………………………………………………………………………..