Ο Τραπεζεύς, η Τραπεζούς και η Τραπεζούντα του Πόντου...
[… ἀπὸ δὲ Πελοποννήσου Φείδωνος τοῦ Ἀργείων τυράννου παῖς Λεωκήδης, Φείδωνος δὲ τοῦ τὰ μέτρα ποιήσαντος Πελοποννησίοισι καὶ ὑβρίσαντος μέγιστα δὴ Ἑλλήνων πάντων, ὃς ἐξαναστήσας τοὺς Ἠλείων ἀγωνοθέτας αὐτὸς τὸν ἐν Ὀλυμπίῃ ἀγῶνα ἔθηκε· τούτου τε δὴ παῖς καὶ Ἀμίαντος Λυκούργου Ἀρκὰς ἐκ Τραπεζοῦντος…] ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΕΡΑΤΩ
Η Ιστορία του Πόντου… και το ποτάμι μάτωσε !
Ιστορικά
Η γλώσσα δεν είναι ένας απλός κώδικας επικοινωνίας ή μέσο που χρησιμοποιούμε για να συνεννοηθούμε. Η γλώσσα είναι πρώτα και κύρια, ταυτότητα. Μέσα από αυτήν φανερώνεται η ιστορική πορεία ενός λαού και οι προαιώνιες καταβολές του.
ΤΟΝ ΠΟΛΥΞΕΡΟΝ ΕΛΑ, ΤΡΑΓΩΔ ΜΕΝ, ΜΟΥΣΑ, ΑΤΟΝ ΠΟΥ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑΣ ΠΟΛΛΑ ΕΤΑΛΑΙΠΩΡΕΘΕΝ
σκλαβιάς, ξεχασμένες και αξέχαστες γενοκτονίες, οι Πόντιοι κράτησαν στις περιοχές τους μια θαυμαστή πληθυσμιακή καθαρότητα και μαζί κατάφεραν να διατηρήσουν σε μεγάλο βαθμό την ελληνική εθνική συνείδηση, τα ήθη τους και τη γλώσσα τους.
………………………………………….
Του Vahit Tursun
Εδώ και αρκετά χρόνια, ασχολούμενος με τον ποντιακό πολιτιζμό, αυτοδιδάχτηκα κάποια πράγματα από την ιστορία την οποία έχουν μετατρέψει σε σταυρόλεξο.
Η ιστορία πάντα διαμορφωνόταν από εξουσίες αλλά, ειδικά στην εποχή του έθνους-κράτους που ζούμε, το έχουν παρακάνει. Για να καταλάβει κανείς την ιστορία, πρέπει να ξέρει μερικές γλώσσες, για να μπορεί να διαβάζει διάφορες ιστορικές πηγές και πρέπει να είναι και λίγο μάντης, ώστε να μπορεί να συγκρίνει και να βγάζει τα δικά του συμπεράσματα.
Ξεκινώντας από τα αρχαία χρόνια, θα προσπαθήσω να σας περιγράψω συνοπτικά και σε γενικές γραμμές την ιστορία της περιοχής μας, τουλάχιστον έτσι όπως τήν έχω καταλάβει εγώ, ώστε να σταθεί δυνατόν να κατανοηθεί και η δική μας ιστορία, των Ελληνοφώνων του Πόντου… περισσότερα…
……………………………………………..
ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ http://www.romeyika.com/index.php/el/ http://www.ocena.info/index.php/el/
(Ποίημα στα Ποντιακά από τον σημερινό Πόντο με διάλεκτο της περιοχής Όφις)
Προσοχή: το ποίημα περιέχει έντονα γράμματα που περιέχουν τσιτακισμό! Για παράδειγμα, τα έντονα γράμματα (Χ) και (Σ) αντιστοιχούν σε (SH) ή σε (Ş), το έντονο γράμμα (Κ) αντιστοιχεί σε (TS) ή (Ç), το έντονο (Ψ) αντιστοιχεί σε (PSH) ή σε (PŞ), τα έντονα (ια) αντιστοιχούν σε (Ε).
ΤΟ ΧΩΡΙΟ Μ’ ΝΟΝΙΖΩ
Του Vahit TURSUN
Εκάμωσα τα’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ νονίζω…
Αχά, όλον επάν σην κορφή, φανερούνταν όμον κουκούλια,
Στρωμένα όμον με το χαλί, πολλά όμορφα τα παρχάρια…
Αχά, ελέπω στέκω, ‘ναμεσα σα ραχία πολλά κοιλάδια…
Έκλισα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Τ’ ορμία πολλά, απ’ επάν ασό ραχή κατηβαίνουν όμον τσάμια…
Νά, έχουν σιούρκουλας, καταρράχτες, λιμνόπα τα ποτάμια…
Γομάτο με χλωρά δέντρα τ’ όρος, αλάτια, τεζία, σπεντάμια…
Αχά, φανερούνταν και τα κάστανα, τα κλερθία τα δρύδια…
Έκάμωσα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Έκατσα κα’ σ’ έναν και κα’, οπίσα μ’ τα καφούλια…
Κάτου στρωμένα τα φύλλα, τρυφερά όμον στρώμα…
Όλος ο τόπος χορτάρια, χλοοχόνια, ουκ ελεπισκάται χώμα…
Αδά ότι θέλεις εβρίσκεις, όλα κοντά, όλα σημά…
Έκλισα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Να, ασά μακρά έρται η λαλία, το ποτάμι χιοχιονείζει’…
Αχά, ακούγεται και τ’ ορμί πα’ σατι τρέχει τραγοδεί…
Ο άνεμος κουνίζ’ τα κλαδία, ουλείζ’ τα φύλλα,
Λες κι όλος ο τόπος, για τ’ εσέν’ ψιλοσιούριζει…
Έκάμωσα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Τ’ όμορφα τσειρίζουν τα πουλίκας, λαλεί ο Κούκος…
Θαρρώ σον ουρανό γυροκλώσκεται ο τρανός Αϊτός..
Κάτου τα κοσσάρας κακανείζουν, λαλεί ο Πετεινός…
Κράζ’ η Κορόνα, μνέζ’ η κάτα, ιλάζ’ ο σκύλος…
Έκλισα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Ολόγερα μ’ τσιφίνια[1], κομάρια, γόματο τσιτσέκια…
Αν θέλεις έπαρ φά, Στύπικας[2], Δίρκαπας[3], Ζεβήρια[4],
Φα και Μαμήκας μήλα[5], Χαμοκέρασια[6], φά όμνοστα Μόρια[7],
Αλεξανδρί κουκούτσια[8], Μασούρια[9], Οξοκούκουτσια[10]…
Έκάμωσα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Αχά, θαρρώ έναν πατσί[11] ανηβαίν’ στέκ’ τα σκαλοπάτια…
Επαλαλόθαν τ’ αγουροπαίδια, γελούν και σούρουν λόγια…
Εκείνε πα’ βοήζ’, ανασκάφτ’ ιβρίζ’, ου’ στέκ’ και ατέ…
Ας το λέγουν εγρικώ, μούστας τα βυζία, όμορφα μερία, ίσα καλάμια…
Έκλισα τ’ ομάτια μ’ και το χωρίο μ’ ελέπω, ακούγω, νοήζω…
Έι Ώκενα μ’ έι μάνα μ’, έι αγάπη μ’, έι χώμα μ’, έι αίμα μ’, έι ψύ μ’…
Οντα είμαι σην εγκάλε σ’, ξέρεις, άλλο ου’ φοβούμε καϊνένα…
Ομορφότερος ίνεται ο ντιουνιάς, ομνοστότερη η ζωή μ’…
Και να έξερνες, έι οροσπίκα μ’ έι δανίστρα μ’ εσένα αγαπώ, άλλο τίνα;
Έκάμωσα τ’ ομάτια μ’ και σο νόυ μ’, σο πετσί μ’ σην ψύ μ’ εσένα νοήζω…
Το ποίημα αυτό, έχει δημοσιευτεί στην Ποντιακή Γνώμη του Οκτωβρίου 2014.
[1] Ροδόδενδρον το κίτρινον. Λατινικό όνομα: Rhododendron luteum.
[2] Είναι ένα είδος χόρτου το οποίο τρώγεται νωπό και η γεύση του είναι λίγο ξινή.
[3] Μυρτίλλον, Φίγγι, Βακκίνιον το οξυκόκκον. Λατινικό όνομα: Vaccinium arctostaphylos.
[4] Φραγκοσταφυλλιά, Ρίβες ή Ριβήσιον το ερυθρόν. Λατινικό όνομα: Ribes rubrum, Ribes orientale.
[5] Μύρτιλλον, Βακκίνιον το οξύκοκκον. Λατινικό όνομα: Vaccinium myrtillus.
[6] Φραγκάρια, Αγριοφράουλα, Φραγκάρια η λεπτή. Λατινικό όνομα: Fragaria vesca.
[7] Μουριά, Ρούβος, Βατομουριά, Ρούβος ο θαμνώδης. Λατινικό όνομα: Rubus idaeus.
[8] Λαγομηλιά, Κρυφός έρωτας. Ρούσκος, Ύπογλωσσιον. Λατινικό όνομα: Ruscus colchicum, R. Hypoglossum.
[9] Aγριομουσκιά, Αγριοτριανταφυλλιά, Ροδή η κυνορροδή, Ρόδο το κύνειο. Λατινικό όνομα: Rosa canina L.
[10] Κουκούτσια οξυάς.
[11] Κορίτσι.
Κομάρι
Τσιφίνι
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
