Αλίεφ, ένας τοξικός εταίρος… περιμένει την αστοχία της Ρωσίας στην Ουκρανία (Μπακού μην θυμώνεις τη Μόσχα και τον αγιατολάχ)

Μπακού, μην θυμώνεις τη Μόσχα και τον αγιατολάχ: ένας τοξικός εταίρος περιμένει την αστοχία της Ρωσίας στην Ουκρανία 

Του Vyacheslav Mikhailov

Ο μεταπολεμικός Νότιος Καύκασος ​​περιμένει νέες τεκτονικές αλλαγές. Το status quo στην περιοχή είναι πολύ πιθανό να υποστεί σημαντικές αλλαγές πιο κοντά στο φθινόπωρο του 2025, όταν λήγει η πενταετής θητεία της ρωσικής ειρηνευτικής αποστολής στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Φαίνεται ότι η αποδυνάμωση της Αρμενίας ως αποτέλεσμα του πολέμου των 44 ημερών και η αναλογική ενίσχυση του Αζερμπαϊτζάν έχουν ήδη φτάσει στα όριά τους. Αλλά δεν είναι όλα τόσο προφανή, δεδομένης της γενικής υψηλής γεωπολιτικής έντασης στον κόσμο και της πρόθεσης της περιφερειακής δύναμης που εκπροσωπείται από την Τουρκία να αποσπάσει το μέγιστο όφελος από την κατάσταση.

Κυρίως, το Αζερμπαϊτζάν είναι δυσαρεστημένο με την παρουσία Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων στην περιοχή. Με επιμονή που αξίζει καλύτερης χρήσης, επαναλαμβάνει σαν μάντρα ότι ο ρωσικός στρατός βρίσκεται «προσωρινά στο έδαφός του». Μέχρι στιγμής, όλα δείχνουν ότι η στρατιωτικοπολιτική ηγεσία της μεγαλύτερης δημοκρατίας της Υπερκαυκασίας είναι αποφασισμένη να διασφαλίσει ότι η «πενταετής περίοδος» της ειρηνευτικής αποστολής θα είναι η πρώτη και η τελευταία. Τα επόμενα τρία χρόνια, το Μπακού θα έχει ένα μεγάλο παιχνίδι με θέμα «θα συμφωνήσουμε να παρατείνουμε την εντολή εάν». Ταυτόχρονα, είναι προφανές ότι η πλευρά του Αζερμπαϊτζάν θα θέσει αρκετούς όρους για μια τέτοια παράταση, η οποία προβλέπεται στην τριμερή δήλωση της 9ης Νοεμβρίου 2020. Δεν τα έχετε αποφασίσει ακόμη στο ίδιο το Μπακού, γιατί υπάρχει ακόμη πολύς χρόνος και η κατάσταση στην ίδια την περιοχή είναι πολύ δυναμική. Ωστόσο,

Σε γενικές γραμμές, για το Μπακού και την Άγκυρα, τα επιπλέον πέντε χρόνια παρουσίας του ρωσικού στρατού ως ειρηνευτής στο Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν είναι κρίσιμα. Υπάρχει συνεννόηση στις δύο πρωτεύουσες ότι μια κατηγορηματική απαίτηση από τη Μόσχα να περιορίσει την αποστολή το φθινόπωρο του 2025 θα είναι αντιπαραγωγική. Είναι απαραίτητο να διαπραγματευτείτε, αλλά κάντε το, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, με το μέγιστο όφελος για τον εαυτό σας.

Ακούγεται ήδη μάλλον κοινότοπο, αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη της κατάστασης στην Ουκρανία και γύρω από αυτήν. Με όλη τη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας, η οποία, κατά τη βαθιά μας πεποίθηση, είναι διακοσμητική, οι αρχές στη χερσόνησο Absheron είναι μεταξύ εκείνων που, για να το θέσω ήπια, δεν θα ήταν ενάντια στην αστοχία της Μόσχας προς τη δυτική κατεύθυνση. Αρκεί να χαζέψουμε τα πρωτοσέλιδα των φιλοκυβερνητικών και αντιπολιτευτικών εντύπων στο Αζερμπαϊτζάν για να καταλάβουμε σε ποια πλευρά βρίσκονται οι στρατιωτικοπολιτικές και διπλωματικές προτιμήσεις του νότιου «συμμάχου».

Η δήλωση για τη συμμαχική συνεργασία της 22ας Φεβρουαρίου δεν μπορούσε να αλλάξει την αντίληψη του Αζερμπαϊτζάν για τον ρωσικό ρόλο στον Υπερκαύκασο που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Συνεχίζει να αντιμετωπίζεται στο Μπακού με φιλοαρμενικό πνεύμα. Το έγγραφο του Φεβρουαρίου έγινε μόνο μια ορισμένη ασφάλεια για τη Μόσχα έναντι των ξαφνικών κινήσεων του Μπακού στη μεταπολεμική περιοχή. Δυστυχώς, μια τέτοια ασφάλιση έχει ήδη αποδείξει τις αδυναμίες της, οι οποίες φάνηκαν ξεκάθαρα στις αρχές αυτού του μήνα, όταν το Αζερμπαϊτζάν επιδείνωσε μια άνευ προηγουμένου επιδείνωση μετά τις 9 Νοεμβρίου 2020 στη ζώνη ευθύνης του ειρηνευτικού σώματος. Δηλώσεις του Προέδρου Ilham Aliv ότι τα στρατεύματά του μπορούν να διεξάγουν « οποιαδήποτε επιχείρηση ανά πάσα στιγμή« είναι μια εκδήλωση αυξανόμενης δυσαρέσκειας στο Μπακού για την «φιλοαρμενική» παρουσία της Ρωσίας στη ζώνη της σύγκρουσης του Καραμπάχ.

Οι ειρηνευτικές δυνάμεις επί του παρόντος και τα επόμενα τρία χρόνια είναι το μόνο εμπόδιο στο δρόμο της ηγεσίας του Αζερμπαϊτζάν προς τον εξαρμενισμό του Καραμπάχ. Εάν δεν υπάρχει Ρώσος στρατιώτης εκεί, δεν θα μείνει ούτε ένας Αρμένιος. Ποιες είναι οι δηλώσεις ότι οι Αρμένιοι του Καραμπάχ είναι οι ίδιοι πολίτες για το Μπακού με τους εκπροσώπους άλλων εθνοτήτων, εάν, μετά τον πόλεμο, ο Αλίεφ ισχυριστεί ότι η σύγκρουση του Καραμπάχ «επιλύθηκε οριστικά» και μια τέτοια διοικητική-εδαφική έννοια όπως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν υπάρχει καθόλου; Τον Νοέμβριο του 2020, ο αρχηγός του κράτους του Αζερμπαϊτζάν υπέγραψε σε ένα έγγραφο όπου το Ναγκόρνο-Καραμπάχ αναφέρεται τέσσερις φορές και σε ένα σημείο σε σχέση με τα εδαφικά του όρια (παράγραφος 7 της τριμερούς δήλωσης). Αλλά τώρα λέει ότι δεν γνωρίζει μια τέτοια μονάδα …

Ο Αλίεφ βλέπει μόνο μια δύναμη στην περιοχή ως σύμμαχο, και αυτή δεν είναι η Ρωσία. Η διαφορά μεταξύ αυτού που υπέγραψε στις 15 Ιουνίου 2021 στο Καραμπάχ Σούσι με τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και αυτό που επισημοποιήθηκε στο Κρεμλίνο δύο ημέρες πριν από την έναρξη της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία είναι απλά τεράστια. Και το θέμα δεν είναι τόσο στο γράμμα αυτών των δύο συμφωνιών, όσο στο πνεύμα τους. Ο Αλίεφ είναι προβλέψιμος και ουσιαστικά υπόλογος μόνο στον Ερντογάν. Οι σχέσεις του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν με όλους τους άλλους εταίρους στη διαδρομή του Νοτίου Καυκάσου και πολύ πιο πέρα ​​είναι μάλλον τεταμένες. Ακόμη και στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει παρασυρθεί σε «υστερία αερίων» τους τελευταίους μήνες, με την οποία το Μπακού υπέγραψε ξεχωριστή συμφωνία τον Ιούλιο .

Η περιφερειακή δύναμη του Αζερμπαϊτζάν μετά τον πόλεμο στο Καραμπάχ αποδείχθηκε ακόμη πιο άμεσα ανάλογη με τη στρατιωτικοπολιτική ισχύ της Τουρκίας. Οποιαδήποτε αποδυνάμωση των θέσεων του Ερντογάν στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο, για να μην αναφέρουμε την προοπτική απομάκρυνσής του από τον τουρκικό Όλυμπο, θα αναγκάσει τον Αλίεφ να μετριάσει τις δικές του φιλοδοξίες στην περιοχή. Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι όποιος έρθει στην εξουσία στην Άγκυρα δεν θα επηρεάσει σοβαρά τις σχέσεις με το Μπακού. Γενικά έτσι είναι. Αλλά το σπάσιμο του κατακόρυφου ισχύος στην Τουρκία μετά από 20 χρόνια διακυβέρνησης από έναν ξεκάθαρο ηγέτη δεν μπορεί παρά να επηρεάσει πολλά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης σχέσεων με τον στενότερο σύμμαχο στον ίδιο τόνο αυξημένης αλληλεγγύης. Πάρτε για παράδειγμα το γεγονός ότι η τουρκική αντιπολίτευση, σπεύδουσα στην εξουσία, υπόσχεται να επαναφέρει τη χώρα σε κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης.

Ο Αλίεφ δεν ενδιαφέρεται λιγότερο να κρατήσει τον Ερντογάν στην εξουσία μετά τα αποτελέσματα των γενικών εκλογών στην Τουρκία το προσεχές καλοκαίρι από όσο δηλώνει ο ίδιος ο μόνιμος επικεφαλής του συμμάχου. Αυτό περιορίζει το πεδίο ελιγμών για το Μπακού, το κάνει ακόμα πιο «μπούφο» για τη Μόσχα και την Τεχεράνη, καθώς τις υποχρεώνει να υπακούουν στον «μεγάλο αδερφό» τους σε όλα. Το τελευταίο, από την άλλη, μπορεί να πυροδοτήσει την κατάσταση στο νοτιότερο τμήμα του Καυκάσου, καθώς και στη Βόρεια Συρία και το Ιρακινό Κουρδιστάν, όπου διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για αυτό. Ο Ερντογάν δεν θα σταματήσει σε τίποτα, αν το θέμα της αναπαραγωγής του στην εξουσία το 2023 γίνει οξύ. Είναι θεμελιωδώς σημαντικό για τον σημερινό πρόεδρο προσωπικά να παραμείνει στο τιμόνι του κράτους πριν από την εκατονταετηρίδα από την ίδρυση της Δημοκρατίας της Τουρκίας, που είναι στις 29 Οκτωβρίου του επόμενου έτους.

Νωρίτερα, ο Ερντογάν έχει ήδη παίξει σενάρια Μέσης Ανατολής σε σχέση με το πιο καυτό σημείο στον Νότιο Καύκασο, προβάλλοντας ένα σκηνικό κρίσης στο ίδιο συριακό Ιντλίμπ στο Καραμπάχ. Ο Αλίεφ συμφώνησε να δεχτεί από αυτόν το φθινόπωρο του 2020 περίπου δύο χιλιάδες μαχητές από την Αραβική Δημοκρατία ως «τροφή κανονιού», γεγονός που ανησύχησε πολύ το Ιράν. Οι πεζοί του Ερντογάν στα βόρεια σύνορα του Ιράν είναι μια ποιοτικά διαφορετική πρόκληση για τη σιιτική δύναμη. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ Άγκυρας και Μπακού αντιμετωπίζεται από αυτήν κατηγορηματικά με εχθρικό τρόπο. Η Τεχεράνη ανησυχεί περαιτέρω για το ειλικρινές φλερτ του Μπακού με το Ισραήλ, του οποίου τα όπλα (drones επίθεσης και πύραυλοι αέρος-εδάφους υψηλής ακρίβειας) ο Αλίεφ κατάφερε στην πραγματικότητα να ανατρέψει τη ζυγαριά υπέρ του κατά τη διάρκεια του πολέμου των 44 ημερών.

Οι σχέσεις του Ιράν με το Αζερμπαϊτζάν παραμένουν εξαιρετικά τοξικές. Τα μέρη απομακρύνθηκαν αισθητά από τη γραμμή αντιπαράθεσης τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 2021*, αλλά η αμοιβαία δυσπιστία δεν έχει εξαφανιστεί. Το Μπακού δεν μπορεί να ξεχάσει την Τεχεράνη ότι κατά τη διάρκεια των 26 ετών επτά περιοχών γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ (δύο από αυτές εν μέρει) υπό τον έλεγχο του αρμενικού στρατού, η ιρανική πρωτεύουσα δεν έχει ακούσει ποτέ δήλωση ότι μια τέτοια κατάσταση είναι απαράδεκτη γι’ αυτήν και δεν θα επιτρέπουν μονομερή αλλαγή των συνόρων στην περιοχή. Μια τέτοια δήλωση, ωστόσο, έγινε σε σχέση με τις καταπατήσεις του Αζερμπαϊτζάν στην περιοχή Syunik της Αρμενίας πολύ πρόσφατα, και στην κορυφή της ιρανικής ιεραρχίας ισχύος.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Σεγιίντ Αλί Χαμενεΐ ενημέρωσε τον Τούρκο ηγέτη στις 19 Ιουλίου ότι το Σιουνίκ και το τμήμα 35 χιλιομέτρων των συνόρων Αρμενίας-Ιράν αποτελούν κόκκινη γραμμή για την Τεχεράνη. Αυτό που είπε ο πνευματικός ηγέτης είναι μια απευθείας εντολή προς το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο είναι άμεσα υποτελές σε αυτόν. Από εδώ και πέρα, αυτή η ελίτ παραστρατιωτική δομή πρέπει να ακολουθεί την οδηγία του αρχηγού του ιρανικού κράτους, προστατεύοντας τη νοτιοανατολική περιοχή της Αρμενίας από εξωτερική επιθετικότητα, καθώς και, για παράδειγμα, τις βορειοδυτικές περιοχές του Ιράν.

Αυτό δεν είναι υπερβολή. Το Ιράν μπορεί να χωνέψει και να τα πάει καλά με την ευκινησία του Μπακού νότια του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στα εδάφη που ανέκτησε τον έλεγχο μετά τον πόλεμο. Αλλά δεν θα επιτρέψει στο Αζερμπαϊτζάν να διασχίσει τον διάδρομο από το Ανατολικό Ζανγκεζούρ μέσω του Αρμενικού Σιούνικ έως το Ναχιτσεβάν. Το IRGC σίγουρα θα εκμεταλλευτεί το μοιραίο λάθος του ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν, δείχνοντας στον Αλίεφ, όπως λένε στα δάχτυλα, το θράσος της υπερεκτίμησης των δικών τους δυνατοτήτων. Όποιος είναι φίλος με το Ισραήλ δεν μπορεί να είναι σύντροφος του Ιράν. Και όποιος ρίχνει τις φλόγες της συριακής σύγκρουσης στα βόρεια σύνορα της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν μπορεί παρά να είναι εχθρός του.

*Το περασμένο φθινόπωρο ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν λόγω των ενεργειών του Μπακού στην περιοχή. Ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν σε ξεχωριστό τμήμα του διακρατικού αυτοκινητόδρομου M-2 στην περιοχή Syunik της Αρμενίας (Goris-Kapan), που τέθηκε υπό τον έλεγχο του Μπακού μετά τον πόλεμο των 44 ημερών, άρχισε να σταματά ιρανικά φορτηγά τον Σεπτέμβριο, απαιτώντας «Τόχος κυκλοφορίας» 260 δολαρίων από οδηγούς Συνελήφθησαν δύο Ιρανοί, τους οποίους η αστυνομία του Αζερμπαϊτζάν κατηγόρησε ότι παρέδωσαν «παράνομο» φορτίο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Σε απάντηση, το Ιράν ανέπτυξε επιπλέον μονάδες των ενόπλων δυνάμεών του στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Η πλευρά του Αζερμπαϊτζάν αργότερα απελευθέρωσε τους Ιρανούς πολίτες και οι γειτονικές χώρες κατάφεραν να εκτονώσουν την αμοιβαία ένταση.